Solidny dach na długie lata

Solidny dach na długie lata – podstawową funkcją dachu jest ochrona przed czynnikami atmosferycznymi. Dach to równocześnie efektowne zwieńczenie budynku. Pod połacią dachu ukryta jest skomplikowana konstrukcja więźby dachowej, której zadaniem jest utrzymanie ciężaru pokrycia dachowego wraz z dodatkowym obciążeniem w postaci np. naporu wiatru lub zalegającego śniegu oraz przeniesieniem tego obciążenia na ściany budynku, lub filary nośne. Rodzaj więźby dachowej zależy od grubości warstwy izolacyjnej, rozmieszczenia ewentualnych okien dachowych, a przede wszystkim od wielkości i kształtu dachu.

Konstrukcja dachu

Architekci projektują dachy o bardzo zróżnicowanym kształcie. Wśród nich można wyróżnić dachy płaskie, jednospadowe (pulpitowe), dwuspadowe symetryczne i niesymetryczne, mansardowe, kopertowe lub namiotowe, naczółkowe, przyczółkowe, czterospadowe itd. Konstrukcja nośna dachu, czyli więźba dachowa, przypomina szkielet, którego podstawowymi elementami składowymi są wiązary dachowe. Tworzą je przede wszystkim krokwie rozmieszczone w odpowiednich odstępach, wsparte na murłacie. Murłata to pozioma belka ułożona na murze i przymocowana do niego stalowymi kotwami, której zadaniem jest przeniesienie obciążeń więźby dachowej na ściany nośne. Krokwie łączą się z sobą na szczycie dachu, czyli na kalenicy. W zależności od pokrycia dachowego do krokwi mocuje się sztywne poszycie dachowe z desek lub płyt OSB albo paroprzepuszczalną membranę dachową z rusztem złożonym z kontrłat i łat. Sztywne poszycie dachowe jest cięższe, ale dodatkowo wzmacnia konstrukcję dachu.

Rodzaje więźby dachowej

W przypadku domów jednorodzinnych więźba dachowa przeważnie wykonywana jest z impregnowanej litej tarcicy o poziomie wilgotności 15-18%, którą montuje ekipa cieśli. Kąt nachylenia i kształt dachu sprawiają, że najczęściej spotyka się kilka typów więźby dachowej oraz ich modyfikacje. Podstawowe rodzaje wiązarów dachowych to wiązary krokwiowe, krokwiowo-jętkowe oraz płatwiowo-kleszczowe.

Więźba krokwiowa

Najprostszą konstrukcją wiązarów dachowych są wiązary krokwiowe. Tworzą je skośnie ułożone krokwie połączone w kalenicy i wsparte na murłacie. Krokwie tworzą ramiona trójkąta równoramiennego, którego podstawą jest strop. Ten typ więźby dachowej stosowany jest dla małych dachów o maksymalnej rozpiętości 7 m i nachyleniu 30-50 º.

Więźba krokwiowo-jętkowa

W przypadku dachów o rozpiętości 7-9 m i nachyleniu sięgającym 65 º stosowane są wiązary dachowe krokwiowo-jętkowe. Krokwie są dodatkowo wzmocnione jętkami, czyli poziomymi belkami spinającymi przeciwległe krokwie. Umieszcza się je zazwyczaj w połowie długości krokwi lub nieco powyżej. Jętki łączone są z krokwiami na tzw. jaskółczy ogon lub przy pomocy metalowych łączników w taki sposób, by przycięte końcówki jętki przylegały całym swym przekrojem do powierzchni krokwi. Wiązary jętkowe mogą pełnić funkcje belek stropowych poddaszy użytkowych. Jest to najczęściej stosowany rodzaj wiązań dachowych. W przypadku, gdy nie przewiduje się deskowania, konstrukcja płaszczyzn dachu może być wzmocniona wiatrownicami, czyli ukośnie przybitymi deskami, spajającymi z sobą przynajmniej trzy sąsiednie krokwie. 

Więźba płatwiowo-kleszczowa

Do dachów o jeszcze większej rozpiętości lub o małym nachyleniu stosuje się bardziej skomplikowaną konstrukcję wiązarów dachowych, czyli więźbę płatwiowo-kleszczową. Długie krokwie mogłyby ugiąć się pod ciężarem dachu. Na stropie ustawiane są dodatkowe słupy (stolce) lub murki stolcowe. Na nich wspierają się poziomo ułożone kleszcze, które usztywniają konstrukcję w poprzek dachu oraz płatwie, które są podporami krokwi. Wszystkie te elementy utrudniają wykorzystanie powierzchni poddasza.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu więźby dachowej

Więźba dachowa jest dostosowana do obciążeń wynikających z przewidzianego w projekcie pokrycia. Ciężka dachówka wymaga konstrukcji dachu o większym nachyleniu niż lekka dachówka bitumiczna. W przypadku zmiany pokrycia dachu może być konieczne dostosowanie więźby dachowej do zmienionych obciążeń. Częstym błędem popełnianym przez niewprawnych cieśli jest łączenie jętek z boku krokwi przy pomocy śrub lub gwoździ. Połączenie takie może spowodować rozszczepienie lub skręcenie krokwi. Do prawidłowego przenoszenia sił konieczne jest, by złącza elementów więźby przylegały do siebie całą powierzchnią styku. W przypadku więźby płatwiowo-kleszczowej zdarzają się zmiany rozmieszczenia stolców lub murków stolcowych w stosunku do projektu w celu lepszego zagospodarowania powierzchni strychu. Zmienia to całkowicie rozkład sił działających na strop i może grozić katastrofą budowlaną. Kolejnym częstym błędem jest umieszczanie drewnianych elementów konstrukcyjnych bezpośrednio przy kominku grzewczym, co zagraża bezpieczeństwu pożarowemu. Zdarza się także, że z przebiegiem krokwi kolidują kotwy mocujące murłatę albo okna dachowe.

Więźba tradycyjna czy prefabrykowana

Coraz częściej alternatywa dla tradycyjnej więźby jest konstrukcja dachu oparta na prefabrykowanych wiązarach dachowych. Więźbę wykonuje się na podstawie projektu w fabryce, a nie na placu budowy. Sterowane cyfrowo maszyny obrabiają odpowiednio wysuszone klejone lub strugane drewno i spajają płytkami kolczasto-gwoździowanymi lub kolczastymi. Dzięki tej metodzie wszystkie elementy są zrobione i połączone poprawnie i na wymiar. Gotowe prefabrykaty umożliwiają szybki i sprawny montaż oraz minimalizację odpadów.